تهیه ی نقشه ی آسیب پذیری ناشی از زلزله در منطقه ی یک شهر تهران

مقدمه: زلزله به‌عنوان یکی از مهم­ترین ناملایمات طبیعی زمین، همواره در زمان کوتاهی، خسارات غیرقابل جبرانی را به پیکره سکونت‌گاه­های بشری وارد می­کند. تحقیقات نشان می­دهد 24 ساعت اولیه پس از وقوع زلزله، ازاین‌جهت که در این ساعات بیشترین احتمال زنده ماندن قربانیان حادثه وجود دارد، فرصتی طلایی برای کمک به حادثه­دیدگان است. بنابراین تخصیص بهینۀ گروه­های امداد و نجات به مناطقی که از میزان آسیب­پذیری بیشتری برخوردارند، در کاهش تعداد تلفات مؤثر است. برای نیل به این هدف لازم است که نقشۀ آسیب‌پذیری مربوط به منطقۀ موردمطالعه مشخص شود تا نیروهای امداد در صورت بروز زلزله با آگاهی قبلی از آسیب­پذیری مناطق، در سریع­ترین زمان ممکن به منطقه­ موردنظر اعزام شوند. روش: این مقاله رهیافت تصمیم­گیری چندمعیاره مبتنی بر سیستم اطلاعات مکانی را با هدف شناسایی مهم­ترین عوامل تشدیدکنندۀ آسیب­رسان حاصل از زلزله در منطقۀ 1 تهران و تهیه نقشۀ آسیب­پذیری به‌کار می­گیرد. چارچوب تصمیم­گیری چندمعیاره، عوامل محیطی و انسان‌ساخت را دربر می­گیرد. پس از انتخاب شاخص­های تأثیرگذار در مکان­یابی مناطق آسیب­پذیر، نقشه­های پایۀ ورودی که بر اساس آسیب­پذیر یا عدم آسیب قسمت­های مختلف منطقه به‌صورت باینری به‌دست‌آمده‌اند، تهیه گردید. درنهایت برای تلفیق لایه­ها از دو روش بولین و هم‌پوشانی شاخص استفاده شد. یافته­ها: نتایج نشان می­دهد که حدود 12 درصد از مساحت کل منطقۀ مطالعاتی در گروه آسیب­پذیری زیاد، 45 درصد در گروه متوسط و بقیۀ منطقه که حدود 43 درصد از مساحت را شامل می­شود، در دستۀ آسیب­پذیری کم طبقه­بندی می­شوند. همچنین با توجه به اینکه این تحقیق در دو روش بولین و هم­پوشانی شاخص صورت گرفت، نتایج حاصل از هر دو روش نمایانگر این بود که منطقۀ دربند و خیابان­های اطراف آن به‌عنوان آسیب­پذیرترین قسمت­های منطقۀ 1 شهر تهران پس از وقوع زلزله می­باشند، و این بدین‌جهت است که در این منطقه تمامی شاخص­های درنظرگرفته شده برای تعیین آسیب­پذیری، نامطلوب هستند. با توجه به نقشۀ آسیب­پذیری به‌دست‌آمده بر اساس عرض معابر، نیاز به تعریض خیابان­ها در بخش­های مرکزی منطقه و به دلیل کمبود راه­های مواصلاتی در شمال منطقۀ موردمطالعه، ایجاد راه­های استاندارد و با عرض مناسب در بخش­های شمالی منطقۀ یک شهر تهران احساس می­گردد. همچنین با توجه به نقشۀ زمین‌شناسی تهیه‌شده و آسیب­پذیر بودن بخش اعظمی از این منطقه، در هنگام ساخت­وساز باید تمامی استانداردهای ساختمان­سازی رعایت گردد تا از بروز حادثه جلوگیری شود. نتیجه ­گیری: در یک نتیجه­گیری کلی می­توان گفت، باید قبل از وقوع زلزله برنامه­های مدیریتی برای کاهش آسیب­پذیری در مناطق با آسیب­پذیری بالا انجام شود؛ ازجملۀ این اقدامات می­توان به جانمایی درست و بهینۀ مراکز امدادرسانی و درمانی نسبت به مراکز بحران و آسیب­پذیر و همچنین رعایت استانداردهای ساختمان­سازی به­ویژه در مناطق مجاور گذرگاه­ها اشاره کرد. در مرحلۀ بعد، پس از وقوع زلزله با اطلاع قبلی از منطقۀ آسیب‌دیده و با کمک نقشۀ آسیب­پذیری، باید نیروهای امدادی به مناطق آسیب‌پذیرتر اعزام گردند.